Alle Nederlandse ziekenhuizen ondersteunen de oproep van een groot aantal gemeentes om tot een vuurwerkverbod te komen. De umc’s en algemene ziekenhuizen voelen de verantwoordelijkheid zich daarover publiekelijk uit te spreken vanuit hun zorgtaak. Zorgverleners zagen ook dit jaar veel te veel zeer ernstig letsel, ook bij hele jonge kinderen die hiermee getekend zijn voor het leven. De vuurwerktraditie kent een belangrijke schaduwkant die volledig vermijdbaar is en blijvende impact heeft op de slachtoffers, vaak omstanders. Het kost mensenlevens en onnodig zorggeld.
Rotterdam – 1 januari 2025 – Tijdens de Oudejaarsnacht zijn tot nu toe (07.30) zeventien vuurwerkslachtoffers met oogletsel bij Het Oogziekenhuis Rotterdam binnengebracht. 50% van de slachtoffers is onder de 18 jaar. De jongste is negen jaar. Het letsel is dusdanig ernstig dat vijf mensen vanochtend geopereerd moeten worden. Eén oog is volledig blind door legaal vuurwerk geworden (en zelf afgestoken). De meeste oogletsels zijn veroorzaakt door legaal vuurwerk (verhouding: 60% legaal vuurwerk, 10% illegaal, 30 % onbekend). 50% van de slachtoffers was omstander en stak zelf geen vuurwerk af. In de loop van de ochtend worden er meer mensen verwacht. De drukte in Het Oogziekenhuis is helaas vergelijkbaar als de drukte tijdens Oud en Nieuw 2023 / 2024.
Oogarts Tjeerd de Faber: “Helaas is de afgelopen jaarwisseling opnieuw een tragische herhaling van wat we al zo vaak hebben gezien: een horrornacht vol vuurwerkletsel. Vanochtend alleen al moeten we vijf patiënten opereren. Dit staat in schril contrast met de jaren waarin er een landelijk vuurwerkverbod van kracht was. Het is onbegrijpelijk dat deze situatie zich blijft herhalen, terwijl de oplossing zo duidelijk is. Ik doe daarom nogmaals een dringende oproep aan de politiek: bescherm de burgers en stel een permanent verbod in op het afsteken van vuurwerk door particulieren. Tijdens de coronapandemie hebben we met twee jaarwisselingen zonder particulier vuurwerk duidelijk gezien dat het aantal gevallen van blijvend oogletsel zeer drastisch afnam. Waarom zouden we toestaan dat mensen voor de rest van hun leven getekend worden, terwijl we dit eenvoudig kunnen voorkomen? In de afgelopen jaren heb ik honderden patiënten met vuurwerkletsel behandeld en talloze ogen blind zien worden. Het is toch onacceptabel dat zoveel mensen levenslang getraumatiseerd raken door iets wat met een vuurwerkverbod te vermijden is?”
Tjeerd de Faber is oogarts in Het Oogziekenhuis Rotterdam en vuurwerkwoordvoerder van Het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, de medisch specialistische vereniging waarbij alle in Nederland werkzame oogartsen aangesloten zijn.
Permanent verbod op vuurwerk afgestoken door consumenten Tijdens deze jaarwisseling registreren oogartsen voor de zeventiende keer het aantal en de ernst van oogletsels veroorzaakt door vuurwerk. Dit op initiatief van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG). Niet alleen Het Oogziekenhuis Rotterdam, maar ook het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap en vele andere organisaties (waaronder álle medisch specialistische verenigingen) maken zich hard voor een permanent verbod op consumentenvuurwerk. De organisaties pleiten voor het organiseren van professionele vuurwerk- of droneshows en hebben al in 2014 het Vuurwerkmanifest gelanceerd. Inmiddels wordt het manifest gedragen door meer dan 750.000 particulieren en organisaties.
Bovenstaande cijfers van letsels door vuurwerk betreffen de cijfers van Het Oogziekenhuis Rotterdam. De landelijke cijfers worden komende week bekend gemaakt.
Het einde van het jaar nadert. De eerste vuurwerkknallen weerklinken alweer in de straten. Veel mensen en dieren durven in december nauwelijks de straat op. Niet gek, want: maar liefst 50% van de vuurwerkslachtoffers is omstander!
En wist je dat…
Tijdens de afgelopen jaarwisseling tenminste 156 mensen oogletsel hebben opgelopen?
10% van de vuurwerkslachtoffers met oogletsel hier een blind oog aan overhoudt?
80% van het oogletsel voorkomen kan worden door een goede vuurwerkbril van polycarbonaat?
Vuurwerkslachtoffers aan het woord
Bij Koninklijke Visio, het expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, zien we jaarlijks welke blijvende impact vuurwerk kan hebben op het leven van mensen. Wij helpen vuurwerkslachtoffers met oogletsel om hun leven opnieuw op te bouwen: van acceptatie en revalidatie, het leren omgaan met hun visuele beperking, tot het terugvinden van hun zelfvertrouwen.
Daarom introduceren we de vuurwerkcampagne “Voorkomen is beter dan overkomen” waarmee we laten zien dat achter elk van deze cijfers een krachtig mens schuilt – iemand die met moed, doorzettingsvermogen en hulp zijn of haar leven opnieuw invulling geeft. In onze campagne laten we de volgende (ervarings)deskundigen aan het woord:
Jan van der Heijden
Jan is 58 jaar als hij op de oprit van zijn huis zijn buren een gelukkig 2015 wenst. Even later: stekende pijn in zijn gezicht. Hij wordt wakker in het ziekenhuis met nog maar één oog. Een vuurpijl van een overbuurjongen heeft zijn oog geraakt. Zijn leven is in één klap veranderd.
Willem van Amsem
Willem is 16 jaar als hij met vrienden Oud & Nieuw viert. Als 2023 is begonnen, probeert hij een vuurpijl af te steken. Dit mislukt. Als hij de pijl later opnieuw probeert aan te steken, ontploft deze in zijn gezicht. Willem raakt aan twee ogen blind. Er is nog een kans dat hij iets van zijn zicht terugkrijgt.
Tjeerd de Faber
Tjeerd de Faber is oogarts gespecialiseerd in oogletsel als gevolg van vuurwerk, en sinds 1991 verbonden aan het Oogziekenhuis Rotterdam (OZR). Traditioneel behandelt hij vuurwerkslachtoffers met oogletsel in de “horrornacht” tussen Oud & Nieuw jaar. Tjeerd de Faber is ook een van de initiatiefnemers van het Vuurwerkmanifest. Zoals Tjeerd de Faber zegt: “Vuurwerk is een van de mooiste dingen die ogen kunnen zien. Als het maar niet het laatste is wat je ogen zien.”
Bewustwording
Het doel van deze campagne is bewustwording. Hoe zorgen we samen voor een veilige jaarwisseling waarin iedereen, jong en oud, kan genieten zonder risico’s? Wat kunnen we leren van de verhalen van slachtoffers om onnodig leed te voorkomen?
Vuurwerk. Voor sommige mensen misschien nog een redelijk onschuldige bron van vermaak, een sociale activiteit: met champagne en een oliebol gezellig samen wat afsteken. Het risicomanagement bestaat uit een aansteeklont, een paar meter afstand en misschien een veiligheidsbril. Oogartsen Tjeerd de Faber en Jan Keunen pleiten voor een ‘ander stickertje’. Het afsteken van vuurwerk is volgens hen uitgemond in een gewelddadige traditie die volledig uit de hand loopt. Er ontstaat zoveel schade aan milieu, dier én mens. Zo kan het niet meer. De traditie moet toekomstbestendig worden gemaakt en burgemeesters hebben daar een rol in.
Het leed dat vuurwerk heet
De meeste mensen kopen geen vuurwerk en slechts een klein deel van de bevolking steekt het af, maar deze laatste groep mensen veroorzaakt onnodig veel leed. De samenleving wordt tijdens de jaarwisseling gegijzeld door 10% van de mensen die graag vuurwerk willen afsteken. De oogartsen geven aan dat in landelijke enquêtes zes op de tien mensen voor een landelijk vuurwerkverbod zijn1, maar vragen zich af of die andere vier dan wel goed tussen de oren hebben wat de effecten zijn van de huidige vuurwerktraditie.
Het eerste Utrechtse burgerberaad stelt in haar adviezen aan de stad over de jaarwisseling voor om een ‘Utrechts verhaal’ bij de jaarwisseling neer te zetten. Doel is om de saamhorigheid van de traditie te behouden en vergroten. Er was ook een ruime meerderheid voor een lokaal afsteekverbod. Het burgerberaad adviseert de gemeente daarom een stap te zetten richting een vuurwerkvrije traditie.
Buurtinitiatieven ondersteunen
De Utrechtse wethouder Eva Oosters (Student & Starter) en gemeenteraadslid Linda Bode (Volt en vertegenwoordiger van de raad) namen de adviezen afgelopen zaterdag in ontvangst. Naast een eigen verhaal en een lokaal afsteekverbod voor vuurwerk adviseert het beraad ook om kleinschalige en toegankelijke initiatieven verspreid over alle buurten te ondersteunen en er budget voor vrij te maken. Hoewel het beraad beseft dat er onvoldoende capaciteit is om een lokaal afsteekverbod te handhaven, denkt het hiermee een krachtig signaal af te geven aan de stad en de landelijke politiek.
Feedback van ambtenaren
Het eerste Utrechtse burgerberaad, bestaande uit ongeveer honderd deelnemers, boog zich vijf bijeenkomsten lang de vraag hoe de jaarwisseling in Utrecht zou moeten worden gevierd en of een vuurwerkverbod daarbij hoort. Uiteindelijk leidde het beraad tot vijftien adviezen, waarover zaterdag werd gestemd. Om een advies over te nemen was een ruime meerderheid van twee derde van de deelnemers nodig. Uiteindelijk haalden acht adviezen een meerderheid. De gemeenteraad neemt de adviezen over als deze financieel, juridisch en praktisch uitvoerbaar zijn. Bij de totstandkoming en de ondersteuning van het beraad was een groep Utrechtse gemeenteambtenaren betrokken. Zij gaven tussendoor feedback over de adviezen.
“Mooi om te zien hoe we dit vrij nieuwe instrument in Utrecht hebben toegepast en hoe dit heeft geleid tot zoveel enthousiaste en gedreven deelnemers” – De Utrechtse wethouder Eva Oosters
Ontzettend trots
Er is voor de adviezen van het burgerberaad een maximaal budget van 1,3 miljoen euro beschikbaar gesteld. Niet alle adviezen kregen dus een meerderheid, zoals een groot muziekfestival tijdens de jaarwisseling en een jongerenberaad dat specifiek activiteiten zou uitwerken voor jongeren. Ook het advies om op bepaalde pleinen vuurwerk juist wel mogelijk te maken, behaalde geen meerderheid. Wethouder Oosters zegt ‘ontzettend trots’ te zijn op het werk dat door het burgerberaad is verzet en vooral op de manier waarop het burgerberaad samen tot gedragen adviezen is gekomen. ‘Mooi om te zien hoe we dit vrij nieuwe instrument in Utrecht hebben toegepast en hoe dit heeft geleid tot zoveel enthousiaste en gedreven deelnemers.’
Schone Stad
Momenteel wordt de controle gedaan op de financiële, juridische en praktische uitvoerbaarheid van de adviezen. De publicatie van de laatste controle volgt naar verwachting eind maart. Dan publiceert het college het adviesrapport van het burgerberaad en het toetsrapport. De gemeenteraad neemt in april een definitief besluit over de viering van de jaarwisseling in Utrecht vanaf 2024/2025. Overigens gaat op 4 maart in Amsterdam het burgerberaad Schone Stad van start. Van maart tot en met juli buigen150 inwoners zich in zes bijeenkomsten over de vraag hoe de stad schoner te krijgen. Deze groep is geloot uit 623 aanmelders, nadat 10.000 inwoners er in januari voor waren uitgenodigd.
