De gevolgen van vuurwerk
De jaarwisseling zal rustiger verlopen dan normaal. In Nederland kunnen ze de honderden vuurwerkslachtoffers missen als kiespijn nu er weer een verzorginfarct dreigt door de coronacrisis. Een landelijk vuurwerkverbod moet ook helpen om de virusoverdracht in te perken. Al stemt het evengoed tot nadenken over de impact op mens en dier.
Twee blinde ogen per uur
In de jaarwisseling van 2008 naar 2009 riep het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG), de beroepsvereniging van Nederlandse Oogartsen, alle collega’s op om een medische enquête in te vullen over de vuurwerkletsels die ze in die periode te zien kregen. ‘Tot dan toe hadden we alleen cijfers van hoeveel patiënten zich meldden in het ziekenhuis. We hadden geen flauw idee hoe ernstig hun letsels waren’, zegt woordvoeder Tjeerd de Faber.
Toen De Faber en zijn collega’s de gegevens hadden geïnventariseerd, schrokken ze zich een hoedje. ‘Tijdens de acht gedooguren – de periode waarin consumenten vuurwerk mochten afsteken – telden we maar liefst zestien blinde ogen, twee per uur’, zegt De Faber. ‘De gemiddelde leeftijd van de slachtoffers was 21 jaar. Ongeveer een derde liep blijvende schade op. Bij 3 à 4 procent moesten we een oog verwijderen.’
Het NOG pleitte meteen voor een algemeen verbod op consumentenvuurwerk in Nederland. De organisatie startte ook het zogeheten Vuurwerkmanifest op, een website waarop particulieren en organisaties zich konden verenigen in hun vraag om consumentenvuurwerk te verbieden. Na een verschrikkelijk ongeval op 1 januari 2020 – waarbij een vader en zijn vierjarige zoon omkwamen en de moeder en dochter zwaargewond raakten – telde het manifest op de website plots 670.000 handtekeningen.
Toen kwam corona. Door het acute verzorginfarct besloot de Nederlands overheid eind 2020 om eenmalig een landelijk vuurwerkverbod af te kondigen. De maatregel wierp zijn vruchten af: waar bij de jaarwisseling van 2019 op 2020 ongeveer 1.300 vuurwerkletsels werden geteld, meldden zich vorig jaar maar 108 feestvierders aan in de ziekenhuizen en 275 bij de huisartsenposten. De regering besloot ook voor de vorige jaarwisseling een landelijk vuurwerkverbod af te kondigen.
‘We hebben toen eigenlijk een medisch experiment uitgevoerd met de nationale bevolking’, zegt De Faber. ‘Twaalf jaarwisselingen lang hadden we de cijfers over oogletsels door consumentenvuurwerk bijgehouden. Vorig jaar hebben we dan de ‘ziekmakende’ factor weggehaald. We stelden vast dat het aantal oogletsels met 75 procent was afgenomen: van 181 eind 2019 tot 47 eind 2020.’
‘Bij andere medische experimenten moet je vervolgens de ziekmakende factor opnieuw introduceren, bij wijze van controle’, vervolgt De Faber. ‘Mochten we dat hier doen – wat in de praktijk zou betekenen dat vuurwerk opnieuw mag worden afgestoken – dan zou geen enkele ethische commissie dat toelaten.’
De meeste zware letsels zijn te wijten aan illegaal vuurwerk. Het gaat dan om slachtoffers die handen verliezen of die ernstig aan het gezicht zijn verminkt. Maar voor zware oogletsels staan de zaken er anders voor, zegt De Faber. ‘We weten dat 75 procent van de oogletsels wordt veroorzaakt door legaal vuurwerk. Van slechts 5 procent weten we zeker dat het om illegale varianten gaat. Voor de overige 20 procent weten we het niet, onder andere omdat omstanders meestal niet weten waardoor ze geraakt zijn. Dat betekent dat ook onschuldige kleine rotjes en vuurpijltjes en zelfs siervuurwerk wel degelijk ernstige oogletsels kunnen geven.’
‘Vuurwerk is een van de mooiste dingen die je ogen kunnen zien, maar het moet niet het laatste zijn’
In de helft van de gevallen zijn de slachtoffers omstanders. Voor De Faber is dat een doorslaggevend argument om consumentenvuurwerk te verbieden. ‘De overheid is verantwoordelijk voor de veiligheid van de burgers. Kiezen individuen ervoor om zichzelf in gevaar te brengen, dan is dat hun eigen verantwoordelijkheid. Maar dat een omstander het slachtoffer kan worden van het pretpakket van iemand anders, dat mag niet toegelaten worden.’
In België registreert de Stichting Brandwonden al een paar jaar de vuurwerkongevallen tijdens de kersten nieuwjaarsperiode. Dat waren er 108 in 2018-2019 en 102 in 2019-2020, wat zo’n 30 procent meer was dan de jaren voordien. De voorbije eindejaarsperiode viel in volle coronacrisis. Maar zelfs een avondklok en een vuurwerkverbod konden niet verhinderen dat er nog altijd 21 mensen gewond raakten door vuurwerk en dat twee mensen om het leven kwamen.
Het veiligste alternatief voor een vuurwerkverbod is volgens De Faber om alle consumentenvuurwerk laten vervangen door professionele shows. De vuurpijlen worden van een afstand elektronisch afgestoken, en het publiek is enkele honderden meters van het schouwspel verwijderd. De Faber: ‘Vuurwerk is een van de mooiste dingen die je ogen kunnen zien, maar het moet niet het laatste zijn.’
Bron: EOS